ယဉ်ကျေးခြင်း (အပိုင်း – ၆)

လူမျိုးတိုင်း စကားယဉ်ကျေးရန် ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများ၊ နီတိများ၊ စကားဆိုရိုးများ၊ ပုံသာဓကများ ရှိခဲ့သည်။ မြန်မာတိုင်းရင်းသားအမျိုးမျိုး၏ ယဉ်ကျေးမှုလိမ္မာ စကားရတနာတို့ကို ဤသို့တွေ့နိုင်သည်။
*     လမ်းမကြီးပေါ်၌ မည်သူမဆို ချိုချိုသာသာ နှုတ်ခွန်းဆက်ပါ။
                                                                             (လူရှေစကားပုံ)

*     လူ့ပေါ်ကြော့ဟာ တစ်နှစ်လုံးစကားပြောတတ်တယ်။
                                                                             (ရှမ်းစကားပုံ)

*     လူပြောမသန်၊ လူသန်မပြော။
                                                                             (မြန်မာစကားပုံ)

*     လက်ကြောင့်ကြေ၊ နှုတ်ကြောင့်သေ။
                                                                             (မြန်မာစကားပုံ)

*     ခွေးမအိပ်မီ သုံးကြိမ်လှည့်ပတ်။
       ကြက်မတွန်မီ တောင်ပံသုံးကြိမ်ခတ်။
       ထို့အတူ လူဟာ စကားပြောတော့မည်ဆိုလျှင်
       ဦးစွာဆင်ခြင်ပြီးမှ ပြောပါ။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     အိုမိတ်ဆွေ … စကားကို ထင်တိုင်း မြင်တိုင်း ပြောဆိုခြင်းငှာ
       သင်တို့၏ နှုတ်ခမ်းကို အကြိမ်ပေါင်းများစွာ
       မလှုပ်ရှားပါစေကုန်လင့်။
                                                                              (နီတိမာလာကျမ်း)

*     ဆိုရေးရှိက ဆိုအပ်စွတည့်၊ ဆိုစ-ပါးလျား၊ ထားပချေမိ၊ ငါ့ဝန်ရှိ။
                                                                              (ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ)

*     စကားကျွံ-နှုတ်ရခက်၊ ခြေထောက်ကျွံ-ဒူးခေါင်းပြတ်
                                                                              (မွန်စကားပုံ)

*     ပြောလိုက်တဲ့စကားနဲ့ ပစ်လိုက်တဲ့ကျောက်ခဲကို ပြန်ယူလို့မရ။
       ပြောလိုက်တဲ့စကားဟာ ပစ်လိုက်တဲ့မြားဘဲ
                                                                              (ဂျိမ်းဖောစကားပုံ)

*     ဆိုခဲစေ၊ မြဲစေ။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     ပြောပြီးသော စကားနှင့် ဖိတ်စင်ပြီးသောရေကို
       ပြန်၍ မကျုံးနိုင်တော့ပါ။
                                                                              (လူရှေစကားပုံ)

*     ကြမ်းကျွံက နှုတ်ရ၊ စကားကျွံက နှုတ်မရ။
                                                                              (ရခိုင်စကားပုံ)

*     စကားကျွံလျှင် ဒုက္ခတွေ့ရတတ်။
                                                                              (ချင်းစကားပုံ)

*     စကားနောက်-တရားပါ။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     ခြေချော်ဖင်ထိုင်ကျ၊ စကားမှားက
       ခြေချော်သည်ထက် အကျနာသေး။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     ကြက်လွန်လျှင်နေသာသည်၊
       စကားလွတ်လျှင် မည်သို့မျှမတတ်နိုင်။
                                                                              (ဂျိမ်းဖောစကားပုံ)

*     တွင်းဆိုးကျွံလျှင် နှုတ်ရသည်၊
       စကားကျွံသော် နှုတ်မရ။
                                                                              (ဓနုတောင်ရိုးစကားပုံ)

*     အသွားတော်လျှင် တစ်ချက်၊
       စကားချော်လျှင် တစ်သက်။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     တောင်ဘယ်လောက်ကြီးကြီး ဖြတ်ကျော်နိုင်ပါတယ်၊
       မြစ်ဘယ်လောက်ကျယ်ကျယ် ဖြတ်ကူးနိုင်ပါတယ်။
       သို့သော် တရားသူကြီးစကားကိုမူ တစ်ဆံချည်မျှ မလွန်ဆန်နိုင်ပါ။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     စကားမှန်ပါလျှင် ရွှေထက်အဖိုးတန်၏။
                                                                              (ပအို့ဝ်စကားပုံ)

*     စကားကောင်းတစ်ခွန်းက ရွှေကဲ့သို့တန်၏။
                                                                              (ဂျိမ်းဖောစကားပုံ)

*     နှုတ်ကောင်းတော့ပြည်စိုး။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     မင်းတို့စကား၊ မိုးကြိုးသွား။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     နှုတ်ချိုလျှိုတစ်ပါး၊ နှုတ်ကောင်းလျှင် ပြည်စိုး။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     ချိုသောစကားသည် နွားနောက်တန်၏။
                                                                              (လူရှေစကားပုံ)

*     ခွေးကောင်းကလူကိုမဟောင်၊
       လူကောင်းက သူတစ်ပါးအားမကဲ့ရဲ့
                                                                              (မရူစကားပုံ)

*     ကြံချောင်းငယ်လျှင် မချို၊ ဆင်းရဲသားစကား
       အဖိုးမတန်။
                                                                              (ရှမ်းစကားပုံ)

*     စကား-စကားပြောပါများ၊ စကားထဲက ဇာတိပြ။
       စကားဆို တောင်လိုမမောက်နဲ့။
       တံတားအို မှောင်ခိုမလျှောက်နှင့်။
       စကားများတဲ့ မင်းဆရာ၊ ဆိတ်ချေးတစ်ပြည်တန်၏။
       အမိယုတ်သား၊ စကားကြမ်း။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံများ)

*     ချစ်ခင်လျှင် သတိပေးစကား။
       မုန်းလျှင် မလိုမုန်းထားစကား။
                                                                              (ပလောင်စကားပုံ)

*     ကြမ်းတမ်းသောစကားကြောင့် နွားနောက်လျှော်ပေးရသည်။
       နူးညံ့သောစကားကြောင့် နွားနောက်ကြွေးကြေနိုင်သည်။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     ဝစီဘေဒ-ထိတိုင်းရှ။
                                                                              (မြန်မာဘာသာရေးစကားပုံ)

*     ပြည်ထဲရေးရာစကားနားထောင်လျှင် စိတ်မကောင်း။
       ချစ်သူရည်းစားစကားနားထောင်လျှင် စိတ်ကောင်းတယ်။
                                                                              (ရှမ်းစကားပုံ)

        အပေါ့အလေးသွားလျှင် ကွယ်၍သွားရပါတယ်။
        စကားကိုကား ကွယ်၍ ပြော၍ မရနိုင်ပါ။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     ပါးစပ်က စအိုဝလိုပါပဲ။
                                                                              (ပလောင်စကားပုံ)

*     ပညာရှိက နားသောတ ပျော့ပြောင်းသည်။
                                                                              (မွန်စကားပုံ)

*     ပါးစပ်က နှာခေါင်းထက် မရှည်နှင့်။
                                                                              (မွန်စကားပုံ)

*     ဝါးကျည်တောက်ဟောင်းမှ ရေအေးသလို …
       ချစ်သူဟောင်း၏စကားသည် ချိုသာ၏။
                                                                              (ကရင်စကားပုံ)

*     ကျိန်ဆဲခြင်းက မိမိရဲ့ဆိုးကျိုးကိုသာ ပြတယ်။
                                                                              (ပလောင်)

*     နေ့ပြောနောက်ကြည့်၊ ညပြောအောက်ကြည့်။
                                                                              (မြန်မာစကားပုံ)

*     စကားအရမ်းပြောလျှင် လျှော်ရတတ်၏။
       လှံကို အရမ်းပစ်လျှင် ခွေးထိတတ်သည်။
                                                                              (ကယားစကားပုံ)

*     အရိုးသင်သည်မှာသွား၊ စကားသင်သည်မှာနွား။
                                                                              (အဇီးစကားပုံ)

*     သက်ကြီးစကားကို မလွန်ဆန်သင့်၊
       အရိုးရင့်ကိုလည်း မခုတ်သင့်။
                                                                              (လရှီးစကားပုံ)

*     ရေအိုင်သာယာလျှင် ငါးများ၏။
       အပြောသာယာလျှင် မိတ်ဆွေများ၏။
                                                                             (ကရင်စကားပုံ)

*     စကားဟောင်းပြန်ပြောလျှင် ရန်ဖြစ်ရတယ်။
       တောင်ယာအဟောင်းပြန်လုပ်လျှင် ပေါင်းထူတယ်။
                                                                             (မရူစကားပုံ)

*     တောဝက်ရဲလျှင် ဝါးချွန်နဲ့တွေ့။
       စကားပြောရဲလျှင် တရားရုံးနဲ့ ရင်ဆိုင်ရ။
                                                                             (ကရင်စကားပုံ)

*     ကလေးစကားပြောလျှင် ချော့ရတယ်။
       ဝါးခုတ်လျှင် လက်နှင့်ဆွဲရတယ်။
                                                                             (ကယားစကားပုံ)

*     ပါးစပ်က တဖွဖွပြောသော်လည်း
       လက်သေနေသဖြင့် မလုပ်နိုင်။
                                                                             (ဂျိမ်းဖောစကားပုံ)

*     မှန်တဲ့စကားပြောလျှင် နားထောင်ရခက်တယ်။
       ပြောင်တဲ့သစ်ပင်ကလည်း အတက်ရခက်တယ်။
                                                                             (ပအို့ဝ်စကားပုံ)

*     တစ်ခါပြောလျှင် အတည်မှတ်၊
       နောက်တစ်ခါပြောလျှင် သာ၍တည်သည်။
                                                                             (ကရင်စကားပုံ)

*     နောက်ချေးက မြေကိုပုပ်ဆွေးစေ၍
       စကားပြောလျှင် သူတစ်ပါးစိတ်ကို မပုပ်သိုးစေနှင့်။
                                                                             (ပလောင်စကားပုံ)

*     စကားရိုးရိုးပြောလျှင် ပြီးလွယ်တယ်။
       ရေလွှတ်တဲ့အခါ၊ မြောင်းကျယ်တဲ့အခါ၊
       ဖြောင့်ဖြောင့်သွယ်လျှင် အရောက်မြန်တယ်။
                                                                             (ကယားစကားပုံ)

*     ရေကူးက ကမ်းရောက်သည်အထိကူး။
       နားထောင်က နည်းရသည်အထိနားထောင်။
                                                                             (မွန်စကားပုံ)

*     အမေ့စကားနားမထောင်လျှင် အရှက်ရ၏။
       အမေ့စကားနားမထောင် ကြောက်ရ၏။
                                                                             (ပလောင်စကားပုံ)

*     စကားနောက်တရားပါ၊ စကားနည်းရပ်စဲ။
       စကားများအမှားပါ၊ စကားအရာ အင်္ဂါလေးတန်။
       စကားအပေါင်းချုပ်သည်ကား-ကတိ။
       တရားအပေါင်းချုပ်သည်ကား-သတိ။
                                                                             (မြန်မာစကားပုံ)

ဦးသန်းထွန်း (လှည်းကူး) ရေးသားသော ပြည်သူ့နီတိနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပဒေသာ စာအုပ်မှ ကူးယူဖော်ပြသည်။